Để tạo sơ đồ, bạn phải trả lời một loạt những câu hỏi Có/Không như Cà Tím và Đậu Phụ đã làm trong khảo sát của mình. Hãy xem xét một vài ví dụ để tìm hiểu cách hoạt động của nó. Điều này nghe qua thì rất đơn giản.
Từ việc chỉ nói câu Điểm số môn toán của mình đang giảm xuống, cậu đã có được một nhận xét chi tiết hơn: Điểm số môn toán của mình đang giảm xuống vì mình không học tốt ba nhóm chủ đề: diện tích hình thang, thể tích hình trụ và áp dụng định lý Pi-ta-go. Những người muốn giải quyết vấn đề thực sự ít khi chấp nhận những điều kiện hiện có mà luôn chủ động tìm cách cải thiện môi trường xung quanh mình. Bạn mua vé, tìm chỗ ngồi, và kết quả là chiếc xe buýt đó kẹt xe suốt hai tiếng đồng hồ.
Trường Amazon rất tốt, nhưng liệu đó có phải là lựa chọn tốt nhất chưa? Có lẽ cô bé nên lướt qua các trường khác ở Brazil, hay những nước khác cũng có thể có những chương trình huấn luyện bóng đá tuyệt vời. Giọng hát của nàng Nấm khủng khiếp đến nỗi Cà Tím và Đậu Phụ phải đeo nút chặn tai để ngăn bớt tiếng hát của nàng. Nhóm những chủ đề tương tự lại với nhau (các môn thể thao đồng đội, các môn thể thao cá nhân).
Nhìn vào bảng, Kiwi nhanh chóng đưa ra quyết định: Trường trung học Amazon không chỉ ít thu hút hơn mà còn vượt quá túi tiền của mình. Kỹ thuật này giúp bạn đào sâu nghiên cứu những phương án lựa chọn và xem xét cả những khía cạnh tốt (ưu điểm) và xấu (khuyết điểm) của phương án đó trước khi đưa ra quyết định cuối cùng. Chỉ sau khi xác định được triệu chứng, họ mới quyết định kê đơn thuốc ra sao, có thể là thuốc cảm thông thường, có thể là một cuộc phẫu thuật cắt bỏ khối u.
Với những thông tin này, Kiwi đã điền vào đầy đủ sơ đồ tiêu chí và đánh giá của mình. Nàng Nấm, Cà Tím và Đậu Phụ một lần nữa lại lên sân khấu. Cô hơi cúi đầu: Nhưng… có một vấn đề nhỏ.
Nếu cậu muốn có máy vi tính trong vòng 3 năm tới, cậu có thể mua được chỉ nhờ vào số tiền dành dụm. Chỉ có 10% khác biệt về tốc độ tăng trưởng tưởng như nhỏ bé ấy nhưng thật sự lại rất có ý nghĩa trong thời gian dài. Kiwi là người hiếm khi thất vọng, nhưng trong mấy ngày vừa qua cô suy sụp một cách bất thường.
Cậu nghĩ ra những ý tưởng rất tuyệt. Đến lúc này, có lẽ bạn còn chưa biết chính xác điều gì khiến người ta trở thành Người-Biết-Cách- Giải-Quyết-Vấn-Đề. Sau đó cuốn sách được độc giả trong giới giáo dục ráo riết kiếm tìm.
Để lập cây logic, bạn hãy đặt chủ đề chính (tham gia câu lạc bộ) bên tay trái, sau đó đến những chủ đề nhỏ hơn (thể thao, nghệ thuật…) bên tay phải. Hãy bắt đầu với câu hỏi tại sao: Tại sao mọi người không đến xem biểu diễn? Nguyên nhân có thể là gì? Bộ đồ nghề Bí Quyết của Người-Biết-Cách- Giải-Quyết-Vấn-Đề là xác định nguyên nhân căn bản của vấn đề và đặt ra những mục tiêu cụ thể.
Sau đó, họ đưa ra những kế hoạch hành động cụ thể để giải quyết vấn đề và bắt tay vào thực hiện ngay. Ví dụ, trong trường hợp của John, cậu cắt bỏ toàn bộ nhánh tiền từ người khác vì mục tiêu của cậu là giải quyết vấn đề này mà không phải nhờ đến sự giúp đỡ của bất kỳ ai. Quan trọng là bạn phải ghi thật cụ thể, chi tiết.
Ngay cả khi bạn nghĩ một phương án nào đó hấp dẫn hơn hẳn, bạn cũng nên tập thói quen tự hỏi: Phương án này không có khuyết điểm nào sao? Còn có ưu điểm nào khác không?. Mặc dù tôi không khẳng định mình là một chuyên gia giáo dục nhưng tôi hy vọng ít nhất cuốn sách này cũng mang lại được cho các em một điểm khởi đầu lý thú. Tuy nhiên, bạn chợt nhận ra hôm đó là ngày ngay sau lễ Tạ ơn và mọi cửa hàng trong thị trấn đều đang có đợt đại hạ giá.